سمپاشی کک در تهران

آشنایی با کک و روش سمپاشی

 

راسته siphonaptera یا Aphaniptera

 

کک ها به عنوان ناقلین مرض خطرناک و مهلک طاعون می باشند که با برپایی اپیدمی ها و پاندمیهای کبیر تا به حال باعث مرگ میلیونها نفر از انسانها شده اند.

 

 

 

تصویر شماتیک کک

 

کک ها دارای بیش از 3000 گونه در 200 جنس هستند که 94 % آنها انگل داران و به خصوص جوندگان بوده و مابقی انگل طیور هستند. شمار محدودی از کک ها دارای اهمیت پزشکی هستند. میزان اهمیت ککها به دو عامل پیوستگی دارد :

 

1-میزان تماس و وابستگی با انسان

 

2-میزان حساسیت آنها نسبت به بیماریهای انسانی از قبیل طاعون و تیفوس

 

 

 

مرفولژی کک ها :

 

ککها از عقیده شکل کلی لغایت حدی مانند بوده و تمامی حائز فشردگی طرفی هستند و سطح پشتی و شکمی آنها باریک است. اندازه کک ها بین 0.5 تا 8 میلی متر و در انواعی که حائز اهمیت پزشکی هستند بین  تا 3 میلی متر هستند . سه قسمت بدن کاملاً فشرده بوده ولی قابل تشخیص هستند . راز تقریباً مثلثی شکل بوده و در سطح تحتانی صاف است.

 

 

 

کک ها فاقد بال بوده و در سینه دارای بندهای مشخص و سه جفت پای نیرومند هستند که پای سوم از بقیه قوی تر و بلند تر است.

 

این چگونگی ویژه پاها امکان جهش زیاد، برخی مواقع تا 300 مساوی درازا تن به کک ها می دهد.

 

در نرها انتهای شکم مجهز به یک جفت کلاسپر یا پارامر بوده که بیشتر دو یا سه شاخه دارند. پنیس و دنباله آن گاهی به علت طویل و پیچ خورده بودن فنر پنیس نامیده می شود درون شکم مشخص است.

 

انتهای شکم ماده ها نسبتاً احد و ساده است وزواید خارجی ندارد. داخل پاراگراف (لاتین) پنجم یا ششم شکم یک کیسه اندوخته اسپرم خمیده و ویرگول شکل دیده می شود که شکل آن در تشخیص گونه های مختلف کک ها حایز اهمیت است.

 

 

 

بیولژی :

 

کک ها حائز دگردیسی کامل هستند. ات بالغ خونخوار و لاروها از مواد آلی موجود در محیط و لانه میزبان تغذیه می کنند. شفیره دارای پیلهابریشمی چسبیده بوده، بی درنگ پس از ساختن با لایه ای از خاک و غبار پوشیده شده و تشخیص آن سخت می گردد.

 

بعضی از کک ها حائز میزبان اختصاصی یا ترجیحی بوده ولی اکثراً دارای تنوع میزبان دارند. تخم ریزی در کک ها به صورت دفعات متناوب بوده و هر نوبت 15 الی 30 تخم گذاشته که بعد از 12 تا 14 روز مفتوح می شوند. لاروها باریکند و سر حقیر و سیاه رنگی دارند. دوره لاروی در شرایط پسندیده 10 تا 12 روز و در شرایط نامساعد لغایت چندین ماه طول می کشد.

 

طول دوره شفیرگی 2 لغایت 3 هفته بوده و در صورت نبود میربان دوره شفیرگی تا یکسال هم طول می کشد.

 

کک ها از نظر تغذیه و عادت به میزبان و مدت موعد حضور روی میزبان به چهار تقسیم تقسیم می شود :

 

1-ککهایی که تنها هنگام تغذیه روی بدن میزبان پیمان گرفته و بعد از سپریدن تغذیه پوست بدن میزبان را رها می کنند . کک های این گروه حائز میزبان اختصاصی هستند مانند کک انسان Human flea یا Pulex irritans

 

2- ککهایی که تنوع میزبان داشته و به راحتی قادر به خونخواری از انسان و حیواناتی که در دسترس باشند هستند.

 

این گروه نیز فقط اثناء تغذیه و خونخواری روی بدن میزبان پیمان می گیرند.مثل کک های موش قهوه ای یا بندری یا Xenopsylla cheopis

 

3- کک هایی که از عقیده میزبان اختصاصی عمل می کنند . کک های این گروه به میزبان خود چسبیده ، تقریباً لغایت آخر عمر در سطح بدن میزبان زندگی می کنند و حضور دایمی دارند مثل کک مرغ یا Echidnophaga gallinacea

 

4- کک هایی که میزبان متنوعی دارند اما در صورت پیوستگی به یک میزبان تا پایان عمر بر روی تن آن باقی می مشابه و حضور دایمی در تن میزبان دارند مشابه کک شیگو یا جیگر  Chigo - Jigger یا Tunga penetrance

 

 

 

اهمیت پزشکی :

 

کک ها از دو جنبه حایز اهمیت هستند. نخست گزش و ایجاد مزاحمت و عوارض پوستی ناشی از گزش و دوم انتقال بیماری.

 

 

 

کک ها به دلیل داشتن قطعات دهانی زننده و نیرومند و توان خونخواری زیاد و متناوب به عنوان حریص ترین ات خونخوار شناسایی شده و گزش آنها ایجاد تحریک و خارش می نماید.

 

گزش کک ها در کسان حساس، واکنشهای آلرژیک عمومی و حتی درماتیت ایجاد می کند. شدت عوارض پیوستگی به تعداد کک و حساسیت فرد دارد.

 

کک Tunga penetrance که به کک شیگو یا جیگر Chigo or Jigger Flea  معروف است، پوست را حفره و وارد تن شده و از این روش در فرد دچار عفونت و حتی قانقاریا برپایی می کند.

 

از نظر انتقال بیماری، کک ها ناقل چند مرض مهم به انسان هستند :

 

1-طاعون یا Plague

 

این مرض در اصل بیماری جوندگان وحشی است و انتقال آن به چهره تصادفی به جوندگان اهلی و انسان صورت می گیرد. عامل بیماری باکتری به اسم Yersinia pestis  بوده که در دستگاه گوارش کک تکثیر پیدا کرده و نهایتاً باعث انسداد نسبی یا کامل قبل معده کک می شود.در این مرحله وقتی کک خونخواری می کند بخشی از خون خورده شده با باکتری درهم و تحت خفقان منفی عضلات گلو و مری و به محض بیرون شدن خرطوم از پوست ، به چهره استفراغ دوباره از راه خرطوم بیرون و با محل گزش تماس پیدا کرده و فرد را دچار می کند.

 

ککها از نظر حساسیت به سه گروه غیر دلنازک ، نیمه حساس و شدیداً حساس بخش می شوند.مهمترین گروه کک های نیم دلنازک هستد.زیرا گروه اول توانا به انتقال مرض نیست و گروه دوم بعد از مدت اختصار در نشان انسداد کامل قبل معده و گرسنگی تلف خواهد شد. مهمترین کک از نظر انتقال طاعون نوع Xenopsylla cheopis  است.

 

مهمترین کک ها از عقیده بهداشتی و انتقال بیماری که دارای پراکندگی جهانی نیز هستند بر این پایه اند :

 

1- Pulex irritans  معروف به کک انسان است . گونه غالب موجود در اماکن انسانی است . این کک فاقد شانه و شیار مزوپلورال است.

 

2- X . cheopis  به این گونه از کک ها ، کک موش قهوه ای ، انباری ، کشتی و شرقی گفته می شود. و مهمترین نوع ناقل بیماری است. این کک فاقد شانه ولی حائز شیار مزوپلورال است.

 

3-  Nosopsylllus Fasciatus این نوع به نام کک شمالی یا موشهای اهلی نامیده می شود. این کک تنها دارای شانه سینه است.

 

4- Ctenocephalides canis  کک سگ و  Ctenocephalides.felis کک گربه : این کک ها دارای شانه سر و هم دارای شانه سینه هستند.

 

5- Leptopsylla . spp  همانند کک های سگ و گربه حائز شانه سر وسینه است ولی چشم ندارد و انگل موشهای خانگی است.

 

6- Tunga peneterance  کک شیگو یا جیگر : این کک تا به حال از ایران گزارش نشده است. مونث این کک از راه سوراخ کردن پوست وارد تن شده و تغذیه و تخم ریزی می کند.

 

در ایران کانون های طاعون در استانهای خراسان ، کردستان و آذربایجان غربی بوده که کانون اول در حال حاضر غیر فعال و خاموش بوده ولی دو کانون سایر فعال هستند . مرض در این کانون ها به چهره اپی زئوسی بین جوندگان و کک ها در جریان است. جوندگان اهلی از جمله راتوسها نسبت به مرض شدیداً دلنازک بوده و در صورت ابتلا تلف می شوند. پس از اجل راتوسها ( موش سیاه ) کک های آلوده آنها آزاد و به انسان حمله می کنند . این عامل مایه شیوع اپیدمی می شود. حوندگان نیمه دلنازک مایه حفظ مرض در کانوهای طبیعی می شود.

 

2- تیفوس آندمیک Murine typhus  :

 

این بیماری که به تیفوس موشی و تیفوس مورن نیز سرشناس است. در درجه نخست مرض جوندگان به خصوص موش قهوه ای بوده و انسان میزبان اتفاقی آن است. عامل مرض Richettsia mooseri  نام دارد و به اتفاق خون آلوده وارد بدن کک شده ، در دستگاه گوارش تکثیر پیدا می کند  و باعث آلوده شدن سرگین و همولنف کک می گردد. انتقال از طریق تماس چمین یا همولنف کک در پرتو له شدن ، با محل گزش، زخم و مخاط چشم صورت می گیرد. مهمترین ناقل این بیماری نوع X. cheopis  است اما انواع N. fasciatus - C. canis - C. felis - P. irritance قادر به انتقال مرض هستند.

 

3- عفونتهای سستودی ( کرمهای عریض نواری شکل ) :

 

سه گونه از سستودها توسط کک به انسان منتقل می شوند :

 

1-کرمهای نواری سگ و گربه

 

2- کرمهای نواری موش به خصوص رت: تخم این کرمها همراه سرگین میزبان دفع و توسط لارو کک ها خورده می شود. و نهایتاً در تن کک بالغ به سیستی سرکوئید تبدیل می گردد. چنین کک های چنانچه بدست میزبان اصلی یا به طور تصادفی بدست انسان خورده شوند (بوسیدن سگ با مواد غذایی آلوده ) سیتی سرکوئید

 

موجود در آنها آزاد شده و فرد مبتلا به این انگلها می گردد.

 

3- تولارمی Pasteurella tularensis

 

4- تب Q

 

 

 

روشهای سمپاشی و کنترل کک ها :

 

برای مبارزه با کک ها در منازل مسی می طاقت از زهر پاشی با سموم مالاتیون 2% - گامکسان 1% و دیارینون 2% کاربرد کرد. برای مبارزه با کک های سگ و گربه می نا از گردپاشی با ه کشهای گامکسان ، مالاتیون ، سوین و پیرترین کمک گرفت و یا از گردنبندهای در بر گیرنده زهر دیکلرووس 20% که حائز ویژگی تدخینی بالاست بهره‌گیری کرد.

 

برای از میان بردن کک ها و جوندگان در کانون های طاعون کران باید ابتدا با کک ها از طریق سمپاشی مسیر جنبش جوندگان

 

درون لانه آنها و یا از راه خوراندن طعمه مسموم در بر گیرنده ه کش به جوندگان مبارزه کرد . بعد از گذشت چندین روز و حصول اطمینان از مرگ کک ها ، می توان اقدام به کشتن موش ها کرد . در غیر اینصورت باید با استفاده از سموم گازی (فوق العاده خطرناک )مثل سیانور کلسیم، فسفید آلومینیوم و گاز اگزوز اتومبیل (مونوکسید کربن ) اقدام به از میان بردن کک ها و جوندگان کرد.

 

به منظور محافظت فردی در محل های آلوده می طاقت از ترکیبات دورکننده همانند دی متیل تولو آمید و بنزیل بنزوات جهت دور کردن کک ها استفاده کرد.